Badania nadprogowe
Z badań audiometrycznych progowych uzyskujemy informacje o charakterze ubytków słuchu: przewodzeniowym, odbiorczym, czy też mieszanym. Audiometria nadprogowa służy m.in. do ustalenia miejsca uszkodzenia ślimaka. Ze względu na to, że ubytek słuchu o charakterze przewodzeniowym w swym działaniu przypomina stłumione słyszenie, ma niewielki lub brak wpływu na słyszenie nadprogowe. Stąd, jeśli dźwięk ma odpowiednie natężenie, ucho działa w sposób normalny dla natężeń nadprogowych. Stąd percepcja głośności, możliwość dyskryminacji głośności i zmian wysokości, rozpoznawania mowy przy ubytku przewodzeniowym mogą być zachowane, jeśli tylko zwiększymy natężenie sygnału.
Gdy struktura mechanizmu odbiorczego jest w jakiś sposób uszkodzona, wówczas występuje redukcja możliwości przetwarzania energii mechanicznej na energię elektryczną. Skutkuje to licznymi zmianami w przetwarzaniu ślimakowym obejmującymi:
• redukcję czułości ślimakowych komórek słuchowych,
• redukcję selektywności częstotliwościowej w ślimaku,
• redukcję zakresu dynamiki mechanizmu słyszenia.
Dla osób o słuchu normalnym zakres percepcji słyszenia od progu wykrywania dźwięków do progu bólu jest szeroki, 100 i więcej dB. Ubytek odbiorczy redukuje czułość na dźwięki o małym natężeniu, ale ma mały wpływ na percepcję dźwięków o dużych poziomach.
Poziom niewygody UCL
Poziom niewygody (UCL – Uncomfortable Level) odnosi się do poziomu, powyżej którego osoba badana nie akceptuje takiego poziomu odsłuchu. Jest on określany również jako poziom dyskomfortu (TD – Threshold of Discomfort) lub poziom dyskomfortu głośności (ULL — Uncomfortable Loudness Level). Pomiar tego poziomu jest istotny zarówno w diagnostyce, jak i dla celów dopasowania aparatów słuchowych. Pomiędzy krzywymi odpowiadającymi poziomom niewygody i słyszalności znajduje się obszar słyszalności.
Podczas określania poziomu niewygody ważne jest, by osoba badana była pewna, że poziom nie wzrośnie więcej niż może ona tolerować.
Poziom niewygody może być mierzony za pomocą różnych sygnałów, najczęściej są to tony proste lub mowa. Ze względu na zjawisko adaptacji słuchu, pomiary progu niewygody przeprowadza się na końcu badań audiometrycznych.
Jest to krótkie badanie wykonywane w słuchawkach audiometrycznych, oddzielnie dla ucha prawego i lewego. Podawane są kolejno dźwięki, których głośność stopniowo rośnie. Zadaniem pacjenta jest zasygnalizowanie, kiedy dźwięk staje się za głośny/nieprzyjemny poprzez naciśnięcie przycisku.
Wskazania do przeprowadzenia badania:
- różnicowanie niedosłuchów
- nadwrażliwość słuchowa
- dostrajanie aparatów słuchowych
Objaw wyrównania głośności - OWG
W niedosłuchu odbiorczym, związanym z uszkodzeniem komórek zmysłowych zewnętrznych, dochodzi do zaburzenia ruchów błony podstawnej. Niskie natężenie dźwięku wobec braku ślimakowego przedwzmocnienia wywołuje powstanie fali wędrującej, o niskiej amplitudzie, która nie jest zdolna do wywołania pobudzenia w komórkach zmysłowych. Następstwem tego zjawiska jest upośledzenie słuchu z zaburzeniem selekcji tonów. Wewnętrzne komórki zmysłowe sąsiadujące z miejscem wychylenia błony podstawnej są silniej pobudzone niż przy zachowanej strukturze anatomicznej komórek zmysłowych zewnętrznych. Dodatkowo wychylenie błony podstawnej osiąga gwałtownie swoją górną granicę przy zwiększanym natężeniu dźwięku w związku z brakiem aktywnego tłumienia. Występuje nadwrażliwość na głośne dźwięki odczuwane przez badanego jako nieprzyjemne.
Efekt wyrównania głośności (efekt Recruitment), przy ubytkach odbiorczych ślimakowych jest wynikiem nienormalnego wzrostu funkcji głośności. W uchu z tym efektem wzrost głośności następuje w sposób gwałtowny dla poziomów tuż powyżej progu, ale może narastać normalnie przy wysokich poziomach natężeń. Przy ubytkach odbiorczych umiejscowionych poza ślimakiem, może wystąpić efekt odwrotny (decruitment) tzn. nienormalnie wolny przyrost głośności wraz ze wzrostem poziomu sygnału.
Efekt ten uniemożliwia stosowanie wzmocnienia liniowego w aparatach słuchowych. Rozpatrując opisywany efekt jako utratę czułości słuchu na ciche dźwięki, konieczne jest odpowiednie wzmocnienie tychże sygnałów. Natomiast gdy sygnały wejściowe mają duży poziom, wartość wzmocnienia sygnałów powinna być dużo mniejsza lub równa jeden. Dodatkowo dochodzi tu zależność wzmocnienia od częstotliwości, gdyż efekt wzmocnienia głośności dotyczy zwykle zakresu wysokich częstotliwości.
Zjawisko wyrównywania głośności występuje tylko w chorobie narządu spiralnego (Cortiego), a nie włókien nerwowych, dlatego też spotyka się je w przypadkach choroby Meniere’a, nie ma go natomiast u chorych z nowotworem lub zapaleniem nerwu przedsionkowo-ślimakowego ani w głuchocie starczej. Zjawisko wyrównywania głośności może występować w jednym lub obu uszach. Gdy jedno ucho jest upośledzone, posługujemy się próbą Fowlera; w przypadkach obustronnego upośledzenia – próbą rozróżniania przyrostów głośności Lűschnera-Zwisłockiego.
Próba Fowlera (ABLB)
Próba ta nazwana jest próbą zrównoważenia głośności (Loudness-Balance Test) i jest próbą obuuszną. Można ją przeprowadzać jeśli istnieje asymetria słyszenia międzyusznego przekraczająca 30 dB. Polega ona na subiektywnym porównaniu głośności nadawanego tonu między uchem prawym i lewym. Z powodu różnicy progów słyszenia między stronami zdrową i chorą dźwięk nie jest słyszany jednakowo głośno przy zastosowaniu wartości progowych natężenia. Dopiero bodźce nadprogowe, w miarę wzrostu ich głośności mogą być odbierane jako jednakowo głośne.
Opis badania
Najpierw określany jest próg słyszenia dla obydwu uszu, następnie badanemu będzie podawany ton o ustalonej częstotliwości np. 1000 Hz do zdrowego i chorego ucha o 30 dB wyższy niż jego próg słyszenia, aby miał świadomość jakiego dźwięku ma się spodziewać. Następnie ton podawany do ucha chorego będzie stopniowo coraz głośniejszy, aż do momentu, w którym badany będzie jednakowo słyszał go uchem zdrowym i chorym. Moment ten badany sygnalizuje przyciskiem. Próbę przeprowadza się o 3 kolejne pomiary natężenia dźwięku w uchu zdrowym np. 50, 60, 70, itd. dB SL równoważąc drugim kanałem poziomy głośności w uchu zdrowym. W warunkach, kiedy uszkodzenie nie dotyczy ślimaka, nie stwierdza się objawu wyrównania głośności, tzn. że mimo wzmacniania tonu aż do wydolności audiometru ton w uchu chorym nie będzie tak samo głośno słyszany, jak w uchu zdrowym. Na wykresie zaznacza się punkty (ucho lewe i prawe) w okolicy tonu badanego i łączy linią ciągłą.
W sytuacji, gdy „szczebelki” wyznaczone dla danej częstotliwości pozostają równoległe, oznacza to brak OWG+, jeżeli zaś zbiegają się do strony ucha gorzej słyszącego mamy do czynienia z OWG+.
Wyniki próby Fowlera
Dodatni wynik próby Fowlera oznacza wyrównanie głośności i świadczy o uszkodzeniu narządu słuchu na poziomie narządu Cortiego. Przy dodatnim wyrównaniu wysokie natężenie jest odczuwane jako nieprzyjemne, próg nieprzyjemnego odczuwania dźwięku jest niższy od progu dla ucha zdrowego. Przy ujemnym wyniku próby Fowlera np. przy uszkodzeniu nerwu nie ma wyrównania głośności i dźwięki po stronie prawej i lewej są odczuwane z różną głośnością, tzn. ucho gorzej słyszące – cicho, ucho lepiej słyszące – głośniej. Próba Fowlera w 90% przypadków umożliwia wykrycie uszkodzenia słuchu typu ślimakowego, a w 10% tego uszkodzenia nie potwierdza.
Próba SISI
Test SISI (Short Increment Sensitivity Index) jest jedną z prób określenia progu różnicowego percepcji głośności. Polega na określeniu minimalnej zmiany poziomu sygnału, która wywołuje zmianę wrażenia słuchowego. W czasie tego testu podawany jest do badanego ucha ton, o zmieniającym się o 1 dB poziomie sygnału. Test obejmuje 20 przyrostów poziomu dźwięku. Zliczane są odpowiedzi osoby badanej dotyczące spostrzeżonych zmian głośności i przeliczane na procentową wartość zauważonych zmian. Pacjent z ubytkiem ślimakowym odbiorczym jest w stanie zauważyć te zmiany głośności podczas, gdy dla osób z ubytkiem odbiorczym pozaślimakowym będą one niezauważalne.
Użyteczna modyfikacja tego testu dotyczy prezentacji sygnału przy wyższym poziomie tzn. 75 dB HL lub 20 dB powyżej progu słyszenia, w zależności, który z tych poziomów jest większy. W przypadku identyfikacji od 70 do 100% zmian głośności, mamy do czynienia z osobą o słuchu normalnym lub z ubytkami odbiorczymi ślimakowymi (SISI dodatni). Jeśli tylko od 0 do 30% zmian głośności jest zauważane, wówczas występuje odbiorcze pozaślimakowe uszkodzenie słuchu.
Częstotliwość tonu testowego powinna być z zakresu 1-4 kHz, najczęściej wynosi ona 1kHz. Powinna być ona powiązana z maksymalnym ubytkiem badanego ucha dla przewodnictwa kostnego.
Poprawne przeprowadzenie tego testu wymaga zaznajomienia pacjenta z procedurą testu. Najczęściej odbywa się to przez realizację pomiarów wstępnych z przyrostami bodźca 5dB; 3dB i 2dB.
AUDIOMED APARATY SŁUCHOWE
ul. M. Reja 16/18 lok. 2
87-800 Włocławek
tel: 54 426 25 85, 604 479 703